Strona główna Posłuchaj Iwona Świętochowska
Odtwórz film na temat Jadalnia w ochronce dla polskich sierot w Indiach. Pierwsza od prawej siedzi matka Iwony Świętochowskiej, Zofia Tomaszek, Kweta, 1942, fot. archiwum prywatne
Zbiórka do sierocińca
Iwona Świętochowska
Iwona Świętochowska, fot. Urszula Mazurowska

Iwona Świętochowska urodziła się 8 maja 1930 roku w Stanisławowie koło Lwowa (dzisiejszy Iwano-Frankowsk na Ukrainie). Jej ojciec, Stanisław Tomaszek, pracował jako lekarz i był znanym działaczem społecznym. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny Polski aresztowano go i skazano na 10 lat łagru jako kontrrewolucjonistę. Kilka miesięcy później –
13 kwietnia 1940 roku – Iwona Świętochowska wraz z bratem Jerzym Tomaszkiem, matką i babcią zostali wywiezieni na Syberię. Tym samym transportem były wywożone rodziny oficerów mordowanych w Katyniu.

Rodzina Tomaszków zamieszkała w kołchozie we wsi Pieszczanka, z którego po kilku miesiącach uciekli do niedalekiej Presnogorkowki. Tam umarła babcia – Stefania Szumska. Po ogłoszeniu układu Sikorski-Majski, matka pani Iwony, Zofia, zdecydowała się na powrót do Polski. Gdy dotarli do Turkmenistanu, matka podjęła trudną decyzję o oddaniu dwójki dzieci do sierocińca, by uchronić je od wojennej zawieruchy. Dzięki wysiłkom polskich dyplomatów zaistniała szansa na wypuszczenie z ZSRR transportu polskich dzieci i przewiezienie ich do sierocińca w Indiach.
Do powstania tej placówki przyczynił się maharadża księstwa Nawanagaru – Jam Saheb Digvijay Sinhji. Iwona Świętochowska z bratem i stu dwudziestoma innymi dziećmi pojechała do Indii, by zamieszkać na osiedlu dla polskich sierot w Balachadi w dystrykcie Jamnagar.

W czasie rozłąki z dziećmi Zofia Tomaszek podjęła pracę jako pomoc medyczna w 2 Korpusie Polskim. Po kilku miesiącach udało jej się dołączyć do Iwony i Jerzego. W 1943 roku rodzina Tomaszków postanowiła przenieść się do obozów dla polskich uchodźców w Afryce. Dzięki pomocy małżeństwa Zamenhofów dostali się do Afryki przez Pakistan i zamieszkali w obozach Kidugali i Kondo w Tanzanii oraz w Tangerze w Maroku.

Podróż powrotna z wojennego przesiedlenia zajęła im prawie siedem lat. 17 lutego 1947 roku Tomaszkowie wrócili do Polski i zamieszkali w Bytomiu. Iwona Świętochowska została lekarzem. W Śląskiej Izbie Lekarskiej współpracowała z rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej, a także działała w Komisji Historycznej. Razem z bratem została odznaczona Krzyżem Związku Sybiraków.


Wywiad przeprowadziła Olga Blumczyńska w październiku 2014 roku w Bytomiu.

fragmenty wywiadów
Odtwórz film na temat default 1
„Nie będę uciekał”
Odtwórz film na temat default 1
W ziemiance
Odtwórz film na temat default 1
Pod opieką brata
Odtwórz film na temat default 1
Serdeczne powitanie w Indiach
Odtwórz film na temat default 1
Ze szpitala w Bombaju do obozu w Balachadi
Odtwórz film na temat default 1
Związki maharadży z Polską
Odtwórz film na temat default 1
Obóz dla dzieci w Balachadi
Odtwórz film na temat default 1
Rejs do Afryki
Odtwórz film na temat default 1
Poszukiwanie pianin w Tanzanii
galeria