Józef Bocek

„Miła Zonko…”

W 1938 roku zaczynają się kłopoty zdrowotne Josepha Bocka. Oto fragment listu ze szpitala w Douglas w stanie Wyoming: „Bęndym mioł Opereisin w postrzotku mom jakisz Bachora pokręcone tak Miła Zonko jakbym usz stego Boże (…) nie wyszeł tak cie prosim Otpuszcz mi fsistko com ci kiedy ubliżeł ja ci tesz ze Szerca wsistko przebacim (…) I także ja was Błogosławim wsistkie dzieci i dzękuje wam za fsistkie ucinki dobre dla mnie niemogym wam więcyl co dzisia Pisacz bom za słaby Ręnce się mi trzęsom jak wyjdziem stego tak wam zaraz będzjem Pisacz nie starzejcie nadymnom nic z Bogym Zestancie wsicy Amyn„.

Listy pisane po II wojnie światowej wyrażają przerażenie tragedią i cierpieniem kraju ojczystego, a także zniechęcenie i obawy o przyszłość Polski i świata: • „Szostra (…) cudzym usz posyłacz nie bedzie bo tam idzie na tyszonce tyszyncy Poczek do polski przez dobrych ludzi przez unra to tam jyny potych wielki Miastach rozdojom a po Stronach dzieci Sziroty i Wdowy od głodu i Nago umierajom to ich żodyn nie widzi tak tyn Biydny czesijski Szląsk to samo wyczyrpieli przez woinym co i w wareszawie i dzisz ich żodyn niewidzi i tak usz tym razym nie Bedym nic takigo pisoł o pilityce bo tam to mołe slowo i tak nic nie worto„. • ” (…) a co się tyci mego przibycio do was trudno Rada bo to nie było kiejsi do Polski przijechać z Ameryki nie było żadnej proźby o przijęszci do Polski jyny sie kupiła Szif karta i jechało się do Polski teras trzeba Proźby o pozwolyni o przibycie do Polski a to przez Polski Konzul i Amarycki ale więncyj wam nie bedym opisował tym Czasym bo by wam to mogło szkodzicz i mnie bo jakigo szcie se Prezedynta wywotili takigo se mocie bo wy tymu szcie nie sam winni bo szcie może ani nie głosowali na żodnego ale tym czasym nichom kamienia leżecz a wody bieżecz bęndym widziecz co to bęndzie się dalej robicz z tom biednom Polskom„. • „Józef pisie że nie majom jeszcie żadnych Dzieci Synu kto ci powiy ze to grzych nimiecz Dzeci to mu napluj do Oći bo błogosławione to Stodło co nimajom Dzeći bo to jest grzych namnożicz dzecia potym to nimo wyżiwienio i tuło sieto po całym Szfiecie bijom mordujom wieszajom Głodzom jako jeszcie tymi czasym wiele Szirot głodnych a najwięcyj z Polskij Narodowości bo to Szfiat jest moc zaludniony bo jak chaf w ameryce kiery mo dobry Rozum a dobre Szkoły to mo jednigo dwoch albo trzich nawięncyj ale som jeszcie taki katolicki familyj co jeszcie majom do Dwadzeszcia Decih tak im trzeba dy nie mojom rozumu„. • „bo to taki nie porozumienie ta Rosyja ztom Ameryko może będzie woina. Nie woina jyno tako Sarpaczka ale jo myszlim że do Bok żeści to Rosypie„.

Po wojnie Joseph Bocek narzeka na opóźnienia poczty (jeden z listów od żony dociera do niego po 10 miesiącach) i notoryczne ginięcie przesyłek: • „już tymu będom trzi Mięsziące i zakazdym Razym i Pismo i do dzisz nie mom żadnej wiadomoszci i borz mito smutno wyglądo ciszcie usz tam pozumierali bo co citom w gazecie to pisie ze Poczki i Pismo dochodzom do Polsk że ze stu jedna sie gdziesz zagubi i zasz wam poszyłam paczkym ze żiwnoszciom zasz takom Samom za 15.tnost tolarow„. • „tak to biedny Porządek na pocztach w Polsce biednej (…) chocz by to pismo prziszło za tydzyn odemnie do Polski jak go nie odajom to się go ani do Szmierci nie doczekasz tak mie tesz złoszci bierom nato ale co pocznym (…) lepśi porzondek jest na pocztach w czechach posłoł jich Janowi Bratu na Chyrciawy na Szfięta dwa tolary w Piszmie przez Europlan tak dostoł pismo i dwa tolary w piszmie i un mi tesz posłoł pismo przes Europlan toch dostoł za trzi tydnie tam i nazot otpowiecz„.

Wyjazd bez powrotu

Jednak czas Josepha Bocka ucieka – jego pobyt w Stanach wydłuża się, powrót do Polski odwleka w nieskończoność. Mimo uzyskania obywatelstwa amerykańskiego w 1944 roku, a następnie otrzymania prawa do emerytury, mimo troski oraz miłości do żony wyrażanych prawie w każdym z listów („kochana Babulko moja moja pociecho Serca mego mioł bym tobie utracic wolim już delej nie żicz […] Serdeczko moje moja Babulko złoto jedzina pociecho na Szwiecie” ), mimo tęsknoty za dziećmi i rodzicami, Bocek wciąż nie wraca. W końcu umiera w Wyoming 27 września 1954 roku.

Co więc stało na przeszkodzie w powrocie do Polski? Niestety, do takiej dziwnej rozłąki przyczyniła się choroba alkoholowa, o której donosili znajomi i rodzina w listach. Choroba, która osłabiła wolę i podejmowanie decyzji przez Josepha Bocka oraz doprowadziła go do bankructwa. O tych problemach pisały w listach osoby z jego najbliższego otoczenia, jak bratowa Josepha ( „Jozef nom pisoł że go uś głowa meni boleno bo uś mieni pije” 13), czy przyjaciółka rodziny Ewa Waszut, u której wynajmował pokój w Buffalo w Wyoming w ostatnich latach swego życia. Tak oto opisuje ona ostatnie tygodnie życia Bocka: „pili barzo usz 6 tydni potym sie barzo rozchorowali„. Sam Joseph Bocek u schyłku życia pisze o swoim ostatnim przystanku w Ameryce, którym był dom starców w Buffalo: „jest usz 6. mieszyncy wtym domu Starcóf co dostowom 70 tolaóf moij pynzyje na staroszcz to jyny dostowom 8. tolaróf miesząncznie bo ostetek biere ta goździno tego domu„. Na dwa lata przed śmiercią dzieli się następującymi refleksjami: „tesz więszujym moja Żonko Szćięszliwych i wesołych Szwiont Bozego Narodzynia i zapłaciem se przi Stole w Wilijm ze tak marnie żijymy natym Szfieće jedyn bez drugiego taki nie rozumny żiwot Prowadzimy szkoda naśij Młodoszći ale co zrobimy dy nas taki los spotkoł ale zawdy myszlim że śie jesćie kiejśi Sptkomy”.

Listy od Josepha Bocka pisane przez dwadzieścia lat jego emigracji przedstawiają niezwykły, wręcz filmowy obraz emigranta z Istebnej. Ich wymowa jest tym bardziej pełna, bo uzupełniają je listy od jego rodziny i przyjaciół, którzy opisują ostatnie lata życia Bocka spędzone w Wyoming. Dzięki temu kompletowi korespondencji otrzymujemy piękny obraz spotkania po latach Josepha z siostrą Teresą (Bocek) Kostką, nakreślony jej prostymi słowami w liście do syna Josepha – Józefa Bocka: „a twoj Tata tesz mjoł smutne to ziczi pora roki my tam roz zajechali ku niemu do wyomink to my go ani nimogli nojszcz (…) animje nimog poznacz ajak mje poznoł to my oba płakali to mymigli nic se pomowicz jymy myse pobłakali bo my tam niebyli dłogo jaki 2 godziny tak my moc nepomowili zemy sze widzieli a popłakali„.

Joseph Bocek został pochowany na cmentarzu w Buffalo. Na prośbę rodziny Magdalena Legocki odszukała jego miejsce pochówku i zapaliła świeczkę na Święto Zmarłych w 2006 roku.

Opracowanie: Agnieszka Kukuczka – Siąkała Tekst: Magdalena Legocki Fragmenty zaprezentowanych listów pochodzą z prywatnych zbiorów Teresy Kukuczki z Istebnej.