Po trzech latach krążenia wzięłam dziekankę (studiowałam język francuski w biznesie i turystyce)
i pojechałam spróbować! Już nie wróciłam… Co było tam takiego oprócz tajemniczego orientu
i egzotyki? Po trzynastu latach orient stał się już jakby częścią mnie, co sprawia,
że przestał już być dla mnie tym fascynującym odległym światem. Stał się bliski, a tym,
co mnie do niego ciągnęło i ciągnie, gdyż są to wartości stałe, za którymi zawsze
moja dusza tęskniła, okazało się być potrzebą posiadania domu pełnego bliskich sobie domowników, posiłki
dzielone przez dużą ilość osób, życie we wspólnocie, gdzie pomoc, dzielenie się jest na porządku
dziennym, gdzie dbanie o relacje z innymi jest bardzo ważne a czas jest czymś co całkiem
beztrosko płynie, do swobody i luzu, braku presji jaką nakłada konsumpcyjny styl życia.
To chyba moja hippisowska, artystyczna natura nigdy nie potrafiła odnaleźć się na uporządkowanej,
surowej, często zimnej, jeśli chodzi o relacje międzyludzkie Północy. Zawsze czułam się jakby nie
na miejscu… Przyznaje, że życie na zwykłej, tradycyjnej dzielnicy Marrakeszu jest trochę
swego rodzaju ucieczką od nowoczesnego świata silnie nastawionego na materializm. Decyzja, pomimo
iż była przemyślana, a miłość do miejsca ogromna, to wcale nie była łatwa. Pamiętam,
że zabrałam ze sobą jedynie 15 kg bagażu – troszkę ubrań, książek i laptopa. Wiedziałam,
że moje życie zmierza w nowym kierunku, a ta zmiana miejsca i stylu życia będzie
generowała inne potrzeby.
Marrakesz znałam bardzo dobrze, więc gdy przyjechałam tu zamieszkać
na stałe, pominęła mnie początkowa, przyjemna faza uczucia, że jestem na dłuższych
wakacjach… Postawiłam sobie od razu poprzeczkę bardzo wysoko i jak zawsze wymagałam
od siebie zbyt wiele, co nie przyspieszyło aklimatyzacji, ale sprawiło, że była ona
jeszcze trudniejsza i wiązała się z dużym obciążeniem psychicznym. Zawsze mieszkałam tylko wśród
przeciętnych Marokańczyków na lokalnych dzielnicach Marrakeszu, a samo miasto nie bez powodu
nazywane jest „bramą do Afryki”. Tam nie było oprócz mnie jakichkolwiek imigrantów czy turystów.
Oznaczało to tylko jedno – znajomość marokańskiej wersji arabskiego była nieodzowna, jednak języka
nie da się nauczyć w sekundę, a moja frustracja rosła. Każdy toczył własne życie, miał grono
znajomych, chodził na zakupy, do kawiarni na drugi koniec miasta, gdziekolwiek miał ochotę
czy potrzebę, na zajęcia, do szkoły, a ja? Byłam w domu… W domu,
z rodziną która nie rozumiała mnie, a ja jej w sensie dosłownym i przenośnym (nie było
żadnej osoby w okolicy, która znałaby angielski czy francuski oczywiście oprócz mojego męża). Ich
styl życia był bardzo inny, a ja chciałam być niezależna, robić sama zakupy, wychodzić, żyć…
Marrakesz to trudne miasto dla osób z Zachodu. Wychodzi się z założenia,
że każdy przyjezdny jest bogaty, zatem nawet za pomidory na targu zapłaci pięć razy
więcej, a ja nawet nie mogłam wtedy machnąć na to ręką i sobie na to pozwolić,
gdyż dopiero z mężem budowaliśmy własną firmę… Towary nie mają cen, po prostu trzeba mniej więcej
wiedzieć, ile co kosztuje. Lokalne sklepiki spożywcze są zawalone towarami po sufit i nie
wiele widać zatem trzeba dokładnie wiedzieć, co się chce kupić i prosić
o to sprzedawcę. Na nieturystycznych obszarach miasta Marokańczycy nie znają zazwyczaj
francuskiego czy angielskiego. Identycznie jest z najpopularniejszym środkiem transportu
miejskiego czyli taxi. Gdy wsiada do niej obcokrajowiec, a Marokańczycy widzą go
z odległości dwóch kilometrów, to taksometr już nie obowiązuje. Im mniej zna miasto, ceny
i realia, tym bardziej zostanie zrobiony w konia. Mój mąż miał obsesję, by nikt mnie nie
oszukał, nie wykorzystał, początkowo bardzo się o mnie bał. To, że Marrakesz jest bardzo
turystycznym miastem, ale nadal dużo w nim biednych i niewykształconych ludzi, znacznie
utrudnia całość. Pierwsze dwa, trzy lata były niezwykle trudnym czasem. Czułam się bardzo samotnie
i odczuwałam nieustanny stres przy zdaje się codziennych, zwykłych czynnościach. Proporcjonalnie wraz
ze wzrostem znajomości języka, obyczajów, sposobu zachowywania się w codziennych sytuacjach
i zasad rosło moje dobre samopoczucie, ponieważ odzyskiwałam niezależność. Tak naprawdę
w jakimś sensie musiałam narodzić się na nowo. Na zupełnie innych zasadach, normach,
oczekiwaniach zbudować swoje życie… Nauczyć się go, co wymagało dużo cierpliwości i czasami
robienia rzeczy, na które nie zawsze miałam ochotę np. mieszkanie kilka lat z teściami,
by nauczyć się języka, kuchni, kultury, obyczajów, a później z tą całą wiedzą niczym dziecko
odnaleźć w nim siebie, własne „ja”, gdyż wiedziałam, że to jedyna droga do szczęśliwego
zakończenia.
Czasami się śmieję, że mam dwie tożsamości, które reprezentują moje dwa imiona.
Polska całkiem zwykła z wyglądu Kasia i Jamila (imię, które wiele lat temu pełniło rolę mojego
pseudonimu podczas tańca orientalnego, a aktualnie po tym imieniu zwracają się do mnie
wszyscy w Maroku ) – bardzo pospolicie wyglądająca jak na marokańskie warunki kobieta
w chuście.
Tak naprawdę całość drogi jaką przebyłam polegała na odnalezieniu własnego
niezależnego głosu. Stałam się bardziej świadoma siebie i tego, kim jestem tam głębiej, w środku,
a nie po wierzchu. Jaka byłabym, gdybym urodziła się gdzie indziej? Prawdziwa ja jest o wiele
głębiej, aniżeli w określonym stylu ubierania się czy świętowania. A wiem,
że w dużej mierze nasze upodobania kształtowane są przez zwykłe przyzwyczajenia. Zatracenie siebie
tworzy późniejsze frustracje, niezadowolenie, bądź kategoryczną niemożność dalszego trwania
w danej sytuacji. Odgrodzenie się i życie w swojej kulturowej enklawie (w Marrakeszu
jest dużo zachodnich dzielnic, strzeżonych osiedli willowych, zakupy można robić tylko w Carrefourze
czy w H&M) zdarza się najczęściej, ponieważ nic nie musimy w sobie zmieniać, nic
poznawać, zadawać sobie tego całego trudu, nie czujemy dyskomfortu. Jednak zaprzepaszcza się wtedy tą
wyjątkową szansę na rozwój własny, jak i wkład w rozwój mieszkańców danego państwa
(w tym wypadku o wiele biedniejszego, w którym można by zostawić coś dobrego
po sobie), gdyż nie dochodzi do wymiany kulturowej. Można brać i dawać. Dawać czasami nawet
rodakom, tak jak mi zdarza się poprzez wywiady, czy gdy oprowadzam polskich turystów
po mieście i opowiadać o zwykłych Marokańczykach, o swoim życiu tutaj czy historii
Maroka i zabytkach.
Choć mój związek z Marokiem trwa już 11 lat, nigdy nie poznałam
emigrantki żyjącej tak jak ja pośród zwykłych Marokańczyków. Nawet znajomość arabskiego wśród emigrantów
to absolutna rzadkość, jak i wnikliwa znajomość tradycji, życia codziennego, realiów.
Ta podróż pokazała mi moje słabe punkty, ale i siłę, którą w sobie noszę.
W Maroku musisz nauczyć się być pewnym siebie, walczyć o swoje, być miłym, ale stanowczym,
zawsze czujnym i inteligentnym.
Polskę odwiedzam zazwyczaj dwa razy do roku – zimą
w okresie świąt oraz latem na wakacje. Uwielbiam być wtedy po prostu w moim rodzinnym
domu. Za każdym razem dostrzegam, jak bardzo rozwija się Polska oraz jak duża jest przepaść materialna
pomiędzy przeciętnym Marokańczykiem a przeciętnym Polakiem. Powinniśmy docenić, że każdy
z nas zdobywa dobre wykształcenie (zupełnie bezpłatnie), ma wiele perspektyw, możliwość emigracji,
podróżowania, ale i że zazwyczaj stać nas na każdego rodzaju żywność w takich
ilościach, na jakie mamy ochotę czy na kupowanie ubrań lekką ręką, rozrywki. Nie jest
luksusem wynajmowanie ładnego mieszkania i posiadanie samochodu. Nie jest luksusem teatr, kino,
wernisaż, muzeum – do tego wszystkiego mamy dostęp już jako dzieci jak i do wszelakich sal
zabaw, zajęć plastycznych czy dajmy na to sportowych.
To, co przyjęliśmy
za zwykłą normę, gdzie indziej jest nadal synonimem bogactwa. Marokańczyków i Polaków łączy
na pewno przywiązanie do tradycji oraz domowego, tradycyjnego jedzenia. W Maroku mieszka mała
Polonia porozrzucana po miastach. Nie organizuje się żadnych spotkań. Ja na co dzień
rozmawiam po polsku z moją córką i oprowadzam Polaków po Marrakeszu . Często odwiedza
mnie ktoś z rodziny czy znajomych w Maroku, także mój związek z Polską i Polakami
jest nadal bliski. Będąc emigrantem z Europy w Maroku często zyskuje się także uprzywilejowane
traktowanie, czego mówiąc szczerze nie lubię i staram się unikać stąd m.in. mój ubiór
czy posługiwanie się arabskim. Nie chcę być 'obca’, chcę być swoja, nie lepsza i nie wyżej,
a jeśli w czymkolwiek lepsza (poprzez wykształcenie, doświadczenia)
i jeśli czymkolwiek mogę się podzielić, to w miarę możliwości staram się to robić
poprzez bycie częścią lokalnej wspólnoty. Bardzo to traktowanie kojarzy się z kolonializmem.
Emigracja nauczyła mnie, że różnorodność jest bogactwem człowieka. Każdy za normalne uważa
to, w czym wyrósł, co otaczało go od dzieciństwa. Bądźmy rożni, bądźmy sobą, akceptujmy się.
Pod warstwą powierzchownych różnic w ubiorze, tradycjach czy sposobie modlitwy wszyscy
jesteśmy ludźmi z podobnymi uniwersalnymi tęsknotami, pragnieniami…
Emigracja zmieniła
sporo w moim życiu ale to co otrzymałam było ważniejsze od tysiąca łez.
W ostatecznym bilansie, teraz po ośmiu latach wychodzę na plus. Dostarczyła mi bardzo
wiele ważnych lekcji życiowych. Jak dla mnie świat powinien być jak jeden piękny, spójny obraz – kolaż
zbudowany z rożnych elementów, barw, struktur, które to reprezentują poszczególne kultury, rdzenne
tradycje, języki, potrawy, wierzenia. Kocham swój polski dom dlatego spędzam w nim najczęściej 1/4
roku. Kocham także mój marokański dom. Oba są rożne, oba mają plusy i minusy, ale oba są
na swój sposób piękne. O piękno się nie walczy, piękno się podziwia.
U mnie
w Marrakeszu
